Ścięgno Achillesa (tak zwane ścięgno piętowe) to struktura łącząca mięśnie brzuchaty i płaszczkowaty łydki z kością piętową. To największe i najsilniejsze ścięgno człowieka! Dzięki jego funkcji możemy zginać stopę, biegać, skakać lub wspinać się na palce.

Ścięgno Achillesa ulega znacznym przeciążeniom podczas chodzenia, skakania i biegania. Dlatego często dochodzi do jego urazów. Kontuzji doświadczają osoby, które czynnie lub amatorsko uprawiają sport. Lżejsze kontuzje leczone są za pomocą środków farmakologicznych i zabiegów rehabilitacyjnych. Natomiast w przypadku zerwania ścięgna Achillesa niezbędna jest operacja. Jakie są najczęściej występujące urazy i sposoby ich leczenia?

 

 

Ścięgno Achillesa – przyczyny szkodzeń

Na uszkodzenia ścięgna Achillesa najczęściej wpływa kilka czynników:

• Naturalny proces starzenia elementów kostno – stawowych, wskutek czego dochodzi do stopniowej degradacji ścięgna, zmniejszonej elastyczności, pogorszenia unaczynienia oraz zmniejszenia stężenia kolagenu, który wchodzi w skład tkanki łącznej.
• Noszenie niewłaściwego obuwia, uprawianie sportu, brak rozgrzewki przed treningiem, bieganie po nierównym terenie – wszystkie te czynniki powodują duże przeciążenia ścięgna Achillesa, które prowadzą do uszkodzenia.
• Przewlekłe choroby, np. cukrzyca, dna moczanowa oraz przebyte urazy stawu skokowego.
• Wady w budowie pięty, stopy (np. płaskostopie) lub podudzia, które powodują nierównomierne obciążenia ścięgna i prowadzą do jego uszkodzenia.

Ścięgno Achillesa – rodzaje uszkodzeń i urazów

Istnieje wiele rodzajów uszkodzeń ścięgna Achillesa i do najczęściej występujących należą:

• Stan zapalny, który obejmuje: ścięgno, tkanki miękkie oraz kaletkę maziową. Zapalenie powstaje wskutek nagłego przeciążenia ścięgna, np. podczas skakania.
• Częściowe lub całkowite przerwanie ciągłości włókien ścięgnowych, np. podczas nagłego startu do biegu.
• Uraz bezpośredni spowodowany uderzeniem w ścięgno Achillesa, np. kopnięciem w trakcie gry w piłkę nożną.
• Oderwania przyczepu ścięgna od guza piętowego, które powstaje wskutek nagłego i dużego przeciążenia.

Ścięgno Achillesa – objawy uszkodzenia

Uszkodzenia ścięgna Achillesa wywołują różne objawy, w zależności do stopnia zmian:

Stan zapalny – objawia się stopniowym narastaniem bólu i obrzękiem, który powstaje po przeciążeniu, np. podczas skoku. Stan zapalny może rozwijać się przez kilka dni i w konsekwencji uniemożliwia swobodne chodzenie. Zapalenie może być również wywołane uderzeniem ścięgna. Wraz z rozwojem stanu zapalnego ból pojawia się nawet podczas dotyku.

Oderwanie przyczepu ścięgna od guza piętowego lub zerwanie ciągłości włókien ścięgnowych – objawia się charakterystycznym trzaskiem lub chrupnięciem w chwili urazu. Występuje nagły ból i obrzęk. Ból nasila się w trakcie ruchu i utrzymuje nawet w stanie spoczynku. Całkowite zerwanie ścięgna Achillesa można wyczuć palcami. Chory nie może stanąć na palce i często występuje krwiak podskórny.

Ścięgno Achillesa – leczenie uszkodzeń i urazów

Leczenie uszkodzeń lub urazów ścięgna Achillesa powinno rozpocząć się jak najszybciej.

Obejmuje ono leczenie zachowawcze (fizjoterapia oraz farmakologia) oraz leczenie operacyjne. Jego rodzaj uzależniony jest od stopnia uszkodzenia oraz poziomu aktywności fizycznej pacjenta przed urazem.

W przypadku wystąpienia pierwszych objawów należy udać się do lekarza. Stan ścięgna najczęściej sprawdzany jest za pomocą USG. Przy całkowitym zerwaniu, lekarz może wyczuć przerwę w ciągłości włókien za pomocą badania palpacyjnego. Leczenie zerwania ścięgna Achillesa odbywa się za pomocą zabiegu chirurgicznego, w trakcie którego lekarz zszywa zerwane włókna ścięgnowe. Natomiast leczenie zachowawcze jest procesem, który obejmuje kilka etapów – w zależności od stopnia uszkodzenia. Do najczęściej stosowanych metod należą:

Noszenie ortezy w kształcie buta oraz używanie kul podczas chodzenia w celu odciążenia ścięgna. W przypadku częściowego zerwania włókien możliwe jest ich zrośnięcie, dzięki odciążeniu ścięgna bez konieczności operacji.

Stosowanie środków przeciwzapalnych oraz unikanie wysiłku fizycznego. W celu złagodzenia objawów należy stosować zimne okłady oraz nosić specjalną skarpetę uciskową, która stabilizuje staw skokowy oraz odciąża uszkodzone ścięgno.

Kluczową rolę w leczeniu uszkodzenia ścięgna Achillesa, zarówno w przypadku stanu zapalnego, jak i po operacji pełni rehabilitacja. W zależności od stopnia urazu, przeprowadzane są następujące manualne zabiegi:

Ćwiczenia rozciągające ( stretching ), które mają na celu stopniowe przywrócenie zakresu ruchu stawu oraz zwiększenie elastyczności ścięgna. Wykonywany jest masaż blizny, który zapobiega powstaniu zrostów. W celu wzmocnienia mięśni i stabilizacji stawu skokowego stosowane są  ćwiczenia izometryczne mięśni prostujących i pronujących stopę. W przypadku długiego unieruchomienia kończyny wskutek uszkodzenia ścięgna Achillesa (np. po operacji), przeprowadzane są ćwiczenia mobilizujące: tkanki miękkie, ścięgna i przykurczowych mięśni. W celu złagodzenia obrzęku i bólu wykonywany jest masaż limfatyczny. Intensywność masażu dopasowana  jest do topnia uszkodzenia ścięgna Achillesa. Ostatni etap rehabilitacji polega na nauce chodzenia, które ma na celu wzmocnienie mięśni oraz zakresu ruchu stawu i elastyczności ścięgna.

Po przebytych urazach ścięgna Achillesa warto systematycznie stosować profilaktyczne zabiegi rehabilitacyjne w celu wzmacniania włókien i zapobiegania nawrotom urazów.