Ból to rodzaj sygnałów o charakterze ostrzegawczo-obronnym, które wysyła organizm. Niekiedy jednak nadmierne nasilenie symptomów może znaczenie pogarszać komfort życia pacjenta, a nawet uniemożliwiać prawidłowe funkcjonowanie. W skutecznym doborze metody leczenia konieczne jest przeprowadzenie oceny natężenia bólu. W tym celu powszechnie stosuje się skalę wzrokowo-analogową (Visual Analogue Scale) zwaną w skrócie VAS.

Czym charakteryzuje się skala VAS?

Według definicji ISAP (International Association for the Study of Pain) bólem nazywane są nieprzyjemne doznania o charakterze emocjonalnym i czuciowym. Jednocześnie mają one związek z aktualnym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek. Skala VAS stanowi jedno z najprostszych w zastosowaniu sposobów opisywania symptomów poprzez nadawanie im wartości numerycznych na grafice.

Najpierw lekarz lub pielęgniarka rozpoczynają od przedstawienia pacjentowi zakresu skali, w której 0 wskazuje na zupełny brak bólu, a 10 na największe możliwe do wyobrażenie cierpienie fizyczne. Środek przeznaczony jest do określenia bólu o umiarkowanym natężeniu. Metoda ta pozwala na skuteczne określenie subiektywnego sposobu odczuwania bólu przez pacjentów. W dokumentacji medycznej przyjmuje formę linijki z naniesionymi stosownymi oznaczeniami liczbowymi.

Niekiedy, aby ułatwić pacjentowi posługiwanie się skalą, zostają naniesione na nią dodatkowe oznaczenia barwne lub graficzne. Kolory oraz odpowiednie stylizowane buźki pomagają najmłodszym pacjentom na wskazanie właściwej wartości.

Jakie są zastosowania wzrokowo-analogowej skali natężenia bólu?

Jednocześnie skrupulatne odnotowywanie natężenia bólu pozwala na zaobserwowanie i ocenę skuteczności podejmowanych działań terapeutycznych. Jak podkreśla Amerykańskie Towarzystwo Bólu prowadzenie odpowiedniej dokumentacji, może pozwolić na wdrożenie efektywniejszego i bezpieczniejszego leczenia dolegliwości bólowych. Jednocześnie w praktyce lekarskiej należy pamiętać o tym, iż próg bólu jest subiektywny, dlatego ewentualne leczenie farmakologiczne nie może być zależne jedynie od metody wzrokowo-analogowej. Dodatkowo na wynik może wpływać także stan psychiczny pacjenta.

Skala VAS stosowana jest zarówno do oceny natężenia przewlekłego, jak i ostrego bólu. Dlatego często znajduje zastosowanie w leczeniu pooperacyjnym oraz rehabilitacji. Fizjoterapeuta może regularnie oceniać postępy podejmowanych przez niego działań. Doskonale sprawdza się podczas terapii zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego, która wymagają indywidualnego podejścia, bazującego na zmniejszeniu bólu, przy jednoczesnym przywracaniu optymalnego zakresu ruchu i siły mięśni. Często bywa stosowana także podczas leczenia dolegliwości bólowych kręgosłupa.

Jakie inne skale pozwalają na ocenę natężenia bólu?

Oprócz skali VAS powszechnie stosowane są także NRS, czyli numeryczna skala oceny bólu. Wykorzystywana szczególnie chętnie w badaniach naukowych. Jednocześnie nie sprawdza się podczas pracy z dziećmi poniżej 9 roku życia, które nie są w stanie precyzyjnie określić natężenia symptomów. Najmniej dokładna jest uproszczona, 5-stopniowa, skala słowna VRS, w której pacjent dokonuje opisu dolegliwości. Jednocześnie jest to metoda prosta do zrozumienia przez chorych.

Silny i przewlekły ból mogą mieć destrukcyjny wpływ na życie pacjenta. Skuteczne leczenie dolegliwości powinno odbywać po dokładnym zdiagnozowaniu oraz subiektywnym określeniu natężeniu bólu. Co więcej, na powodzenie terapii wpływa także regularne monitorowanie efektów i postępów.