Odleżyny – fizjoterapia w procesie leczenia

Odleżyny – fizjoterapia w procesie leczenia

Odleżyny to trudno gojące się rany na skórze, które zagrażają zdrowiu i życiu pacjenta. Najczęściej dochodzi do nich u osób przebywających w unieruchomionej pozycji podczas hospitalizacji. Ich leczenie jest trudne, a rany wywołują ból oraz wydzielają nieprzyjemny zapach, ponieważ pojawia się proces gnilny. Odleżyny stanowią poważny problem medyczny. Jak rozpoznać i leczyć tę przypadłość?

 

meżczyzna leżący w łózku szpitalnym

 

Odleżyny – główne przyczyny występowania

Odleżyny mogę być spowodowane różnymi czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Do pierwszej grupy należą:

  • deficyt neurologiczny
  • przewlekły ucisk skóry
  • długotrwałe unieruchomienie pacjenta
  • niedożywienie, które powoduje deficyt składników budulcowych skóry
  • podeszły wiek
  • długotrwałe odwodnienie organizmu
  • nadwaga lub niedowaga
  • zakażenia skórne
  • przewlekłe otarcia skóry
  • miażdżyca tętnic

Natomiast do czynników zewnętrznych, które sprzyjają powstawaniu odleżyn zalicza się:

  • długotrwałe zawilgocenie skóry
  • niewłaściwa pielęgnacja, brudna pościel oraz bielizna, której używa chory
  • alergie skóry
  • cienka i przesuszona tkanka skórna
  • zbyt ciasne obuwie i ubranie, które wywołuje ucisk na tkankę skórną

Długotrwały ucisk na skórę zmniejsza dopływ krwi do tkanek, która transportuje tlen oraz substancje odżywcze. Wskutek tego dochodzi do obumierania komórek oraz stanu zapalnego. W konsekwencji powstaje martwica i rozpoczyna się proces gnilny. Odleżyny powstają w miejscu bezpośredniego styku wystających kości z podłożem.  Z tego względu najczęściej pojawiają się na: piętach, w okolicach kości ogonowej, bioder, łopatek, a nawet tylnej części głowy. Odleżyny zaczynają się tworzyć w ciągu kilkunastu godzin wskutek trwałego ucisku na tkankę skóry. Natomiast u pacjentów z poważnie osłabioną strukturą skórną, mogą wystąpić nawet w ciągu kilkunastu minut. Zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu ważna jest fizjoterapia.

Odleżyny – klasyfikacja

Odleżyny mogą dotyczyć tkanek podskórnych leżących płytko i głęboko oraz tkanek narządów wewnętrznych. Odleżyny mają różny stopień zaawansowania, określany na postawie zmian w tkance skórnej. Należą do nich:

Stopień I – lekkie zaczerwienienie skóry, które blednie po ucisku. Natomiast naskórek nie jest uszkodzony, ale mikrokrążenie jest już zaburzone.

Stopień II – zaczerwienienie utrzymuje się przez cały czas, dochodzi do uszkodzenia naskórka i obrzęku tkanek. Można zauważyć liczne pęcherzyki skórne, obrzęki oraz ból podczas dotyku.

Stopień III – dochodzi do głębokiego uszkodzenia tkanki skórnej, a mikrokrążenie zostaje zaburzone. Pojawiają się rany, które otacza obrzęk oraz silne zaczerwienienie. Natomiast brzegi ran znacznie odróżniają się od zdrowej skóry, a na ich dnie można zauważyć rozpadające się tkanki.

Stopień IV – zmiany obejmują tkankę skórną i tłuszczową na całej głębokości. Pojawia się głęboka martwica, która wywołuje stan zapalny kości i stawów. Natomiast na dnie rany występują czarne zmiany gnilne.

Stopień V – martwica obejmuje kości i stawy, natomiast cała rana jest wypełniona czarną martwicą, która może doprowadzić do zakażenia organizmu i Sepsy.

Istnieje również klasyfikacja odleżyn ze względu na kolory ran:

  • kolor czarny – najczęściej występuje przy głębokich odleżynach IV–V stopnia, a martwica może obejmować całą ranę
  • kolor żółty – występuje wskutek martwicy komórek tłuszczowych
  • kolor czerwony – pojawia się w wyniku rozrostu naczynek włosowatych, a rana jest podatna na krwawienie
  • kolor różowy – występuje w fazie tworzenia nowego naskórka

Odleżyny – jak im zapobiegać?

Działania profilaktyczne pozwalają zapobiegać odleżynom. Dlatego warto podjąć je jak najwcześniej, zwłaszcza w przypadku osób znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka: cukrzyków, chorych na nowotwory oraz przyjmujących leki steroidowe. Działania profilaktyczne polegają na:

Zmianie pozycji chorego, najlepiej co 2 godziny – można to robić manualnie lub m.in. za pomocą materaca dynamicznego zmiennociśnieniowego. Posiada on specjalne komory, między którymi pompka przetłacza powietrze. To sprawia, że ucisk na poszczególne partie ciała jest co pewien czas przerywany. Ponadto zmiana ciśnienia w komorach działa niczym masaż.

Odciążanie miejsc podatnych na ucisk, za pomocą podkładek przeciwodleżynowych, np. pod łokcie, pięty, itd.

Oczyszczanie skóry – należy dokładnie oczyszczać skórę chorego, zwłaszcza w okolicach miejsc intymnych, aby nie doszło do podrażnienia skóry.

Pielęgnacja – należy systematycznie nacierać skórę środkami, które usprawniają mikrokrążenie.

Skórę należy przemywać samą wodą lub za pomocą specjalnych preparatów do tego przeznaczonych, które nie wywołują podrażnień.

W leczeniu odleżyn trzeba stosować odpowiednie opatrunki: półprzepuszczalne, hydrokoloidowe, hydrofiberowe, hydrożele, dekstranomery, poliuretanowe,  alginianowe, z jonami srebra, lipidokoloidowe  oraz opatrunki oparte na inżynierii tkankowej. Kluczową rolę odgrywają zabiegi rehabilitacyjne.

Rehabilitacja w leczeniu odleżyn

Celem zabiegów rehabilitacyjnych w leczeniu odleżyn jest poprawa krążenia, aby zapobiec obumieraniu komórek w tkance skórnej. W tym celu stosuje się:

  • masaże suche całego ciała
  • ćwiczenia bierne (i inne) stawów kończyn górnych i dolnych
  • kąpiele wirowe i zmiennocieplne nóg i rąk
  • masaże pneumatyczne podciśnieniowe
  • fizykoterapia: elektrostymulacja wysokonapięciowa oraz inne

Odleżyny to powikłania, mogą zagrażać nawet życiu chorego, dlatego warto rozpocząć profilaktykę odpowiednio wcześnie, aby nie doszło do ich rozwoju.