Zerwanie ścięgna Achillesa to częsty uraz, który powstaje m.in. wskutek jego przeciążenia. Dochodzi wtedy do całkowitego przerwania ciągłości włókien ścięgnistych, które łączą ścięgno z kością. W takim przypadku konieczna jest operacja, ale kluczową rolę w leczeniu pełni rehabilitacja. Jakie są przyczyny i objawy zerwania? Jak przebiega rehabilitacja ścięgna po operacji?

 

 

Zerwanie ścięgna Achillesa – przyczyny

Zerwanie ścięgna Achillesa to częsta przypadłość, pomimo że ścięgno to jest największe w naszym ciele. Może być spowodowane urazem pośrednim, do którego dochodzi wskutek nagłego skurczu ścięgna, np. podczas wykonania podskoku lub startu w trakcie biegania. Najczęściej uraz jest spowodowany brakiem odpowiedniej rozgrzewki i przygotowania organizmu (również ścięgna). Do przeciążenia dochodzi również wskutek wykonywanej pracy fizycznej. Często zerwanie występuje u mężczyzn po 40 roku życia, ponieważ w tym wieku pojawiają się pierwsze zmiany zwyrodnieniowe, a pogorszeniu ulega unaczynienie ścięgien. Urazy bezpośrednie powstają wskutek nagłego uderzenia ścięgna, np. przez kopnięcie podczas gry w piłkę nożną. Inną przyczyną może być stan zapalny ścięgna Achillesa, który osłabia jego włókna. Kolejną może być uraz typu otwartego powstały w wyniku przecięcia ostrym przedmiotem np. szkłem.

Zerwanie ścięgna Achillesa – objawy

Zerwanie ścięgna Achillesa najczęściej wywołuje następujące objawy:

• ,,trzask” lub ,,chrupnięcie”, które pojawia się podczas przeciążenia
• silny i ostry ból, który uniemożliwia poruszanie kończyną
• przerwanie ciągłości ścięgna, którą można wyczuć przez dotyk palcami
• opuchlizna okolicy ścięgna oraz wynaczynienie krwi w obrębie stopy i podudzia
• osłabienie funkcji kończyny

Zerwaniu ścięgna Achillesa często towarzyszą inne uszkodzenia: chrząstki stawowej lub więzadeł stawowych.

Zerwanie ścięgna Achillesa – leczenie

Silny ból i zmniejszona ruchomość kończyny, to jedne z objawów, które wywołuje zerwanie ścięgna Achillesa. Leczenie całkowitego zerwania odbywa się za pomocą zabiegu chirurgicznego. W trakcie operacji chirurg zszywa zerwane włókna ścięgna, a kończyna jest unieruchamiana na kilka tygodni – w zależności od indywidualnych predyspozycji organizmu. Kluczową rolę w leczeniu pełni rehabilitacja, której celem jest:

• odzyskanie prawidłowego zakresu ruchu w stawie, które jest niezbędne do chodzenia pacjenta
• przywrócenie czucia głębokiego (tzw. propriocepcji)
• przywrócenie siły mięśniowej
• stabilizacja mięśni kończyny, która była unieruchomiona po zabiegu
• powrót do aktywności rekreacyjno-sportowej

Rehabilitacja powinna być rozpoczęta najszybciej jak to możliwe, aby zapobiec zrostom tkanek. W przeciwnym razie zrosty mogą spowodować problemy z ruchomością ścięgna i funkcjonowaniem kończyny. Proces rehabilitacji ścięgna Achillesa składa się z 3-4 etapów.

Etap I (wczesny pooperacyjny : 0-14 dni po zabiegu)

W pierwszym etapie rehabilitacji wykonuje się zabiegi z zakresu fizykoterapii takie jak: krioterapię (do 6 dnia od zabiegu stosuje się chłodne okłady z lodu, po 6 dniu od zabiegu można wdrożyć krioterapię miejscową, a od 8 dnia magnetoterapię i laseroterapię. Ponadto w pierwszym etapie wykonujemy zabiegi kinezyterapii, przede wszystkim ćwiczenia izometryczne, oddechowe, a także ćwiczenia czynne stopy, oporowe stopy, stawu kolanowego i biodrowego. Dodatkowo etap pierwszy obejmuje naukę prawidłowego chodu z użyciem dwóch kul (odciążenie kończyny operowanej znajdującej się w unieruchomieniu w tzw końskim ustawieniu).

Etap II (do uzyskania zrostu: 2-8 tygodni od zabiegu)

Na tym etapie dochodzi do wzmożonego procesu gojenia rany. Dlatego kluczowe są zabiegi fizjoterapeutyczne, które zapobiegają zrostom. W tym celu przeprowadzana jest mobilizacja blizny i tkanek okalających. Do często stosowanych manualnych ćwiczeń należy rozciąganie, czyli stretching (mięśni stopy, mięśnia trójgłowego łydki, mięśni kulszowo-goleniowych). Przeprowadzane są również ćwiczenia izometryczne mięśni stopy, w celu stabilizacji stawu skokowego oraz ćwiczenia wzmacniające staw kolanowy i obręcz biodrową (ćwiczenia supinacji i pronacji stopy wprowadzamy od około 6 tygodnia od zabiegu). Ponadto wprowadza się ćwiczenia bierne stopy operowanej na szynie CPM w odciążeniu. Ważne są również ćwiczenia propriocepcji w zamkniętym łańcuchu kinematycznym. Na tym etapie można również rozpocząć naukę chodu o dwóch kulach z częściowym odciążeniem kończyny operowanej. Zabiegi fizykoterapeutyczne obejmują przede wszystkim elektrostymulację mięśnia trójgłowego łydki.

Etap III (funkcjonalny: 8-14 tygodni od zabiegu)

Jeżeli gojenie przebiega prawidłowo, to rozpoczynamy obciążanie stopy i doskonalenie chodu, ale pacjent powinien rozpocząć chód od miękkiego podłoża i stopniowo przyzwyczajać do twardego. W celu zmniejszenia obrzęku i bólu pacjent może stosować specjalną skarpetę uciskową. Kluczową rolę pełni masaż limfatyczny, który często wykonujemy. W zależności od stanu pacjenta, po upływie 12 tygodni może rozpocząć naukę chodzenia w swoich butach, które zwiększa zakres ruchowy(niekiedy trzeba stosować wkładkę pod piętę). Wykonywane są również ćwiczenia propriocepcji, ćwiczenia mobilizujące tkanki miękkie, ścięgna i przykurczone mięśnie oraz manualne zabiegi, których celem jest stabilizacja mięśni kończyny. Można stosować zabiegi fizykalne z poprzednich etapów, jednak podstawą powinna być kinezyterapia. Większość pacjentów do pełnej aktywności powraca po upływie 6 miesięcy po zabiegu – jeżeli nie istnieją przeciwwskazania lekarskie.

Etap IV (powrót do pełnej aktywności: powyżej 14 tygodni od zabiegu)

W tym etapie powtarzamy ćwiczenia z etapu III, a także wykonujemy m.in. ćwiczenia propriocepcji na niestabilnym podłożu, ćwiczenia czynne stopy z oporem w otwartym łańcuchu kinetycznym. Istotnym elementem rehabilitacji jest wprowadzenie powolnego biegu/truchtu (warunkiem tego jest pełny zakres ruchomości w stawie, odpowiednia siła mięśniowa i zgoda lekarza prowadzącego). Na tym etapie ma miejsce wprowadzenie ćwiczeń zaawansowanych przygotowujących do pełnego powrotu do sportu rekreacyjnego, pracy zawodowej i ćwiczeń przygotowujących do uprawianej dyscypliny sportowej.

Rehabilitacja ścięgna Achillesa po operacji jest dopasowana do stanu pacjenta oraz tempa gojenia rany i zrastania zszytych włókien ścięgna. Dlatego pacjent nie powinien na własną rękę podejmować wysiłku fizycznego, aby nie doszło do ponownego zerwania ścięgna lub uszkodzeń włókien ścięgnowych.